Myanmar râh riethei
sipasa tu vâta nata pheisaih ryureina ry liata riethei tao tu vâta USA nata râh
thokhazy ta kô hrawh hlei a vaw sie hawpa tawhna kha ta Myanmar chyhsa abohna tluatuhpazy
(refugees) ama râh lâ a ngia pasai pathao ei ta. Myanmar tawhta Thailand sie
pahliepa ta Malaysia lâ a râ ei ta, chatawhta USA nata râh hro lâ zy cha ama
sie. Thokha cha India (Delhi) tawhta a siepazy chhao ama y hra. Malaysia nata
India zy he abohna tluapa ta ama siena liata amâ chhâh chyna, “râh nona” tah ei
ta, a ma y patlô nawpa USA, Australia, Norway, Canada, etc zy he “râh thôhna”
(third country) ama tah.
Showing posts with label Mara Section. Show all posts
Showing posts with label Mara Section. Show all posts
Monday, August 11, 2014
Khichhai
Marapasawzy
pi ta khichhai kyh he â lâhâhpa ta za rei ngâh tyh mapi, byhnâ dythapa hmâh châ
tlamaw lah, chyhsa chhiepa hawhta maniah hmô tlamaw lah ei, tahpazy eima chipa
vâta. He rohtuhpa cheingei chhao he ta rei ngâh kaw hra leipa na ta, châhrasala
râh hro lâta ama hrozie zy saipa ta nata eima râh liata khichhai vâta rairuna a
tlô ngâpazy saipa ta, rei awpa daihti a tlô haw bâpa ta ei pahnopa vâta kâchhie
kawna chô ta, a rei ngâh leipa zydua vyuhpa ta bâh ei vaw rei thlah ha tua rai
aw.
Labels:
Mara Section
Mahnô mahpawzy hro tawhta a chu awpa sâthôh eima hnei
Atanoh
chhâtliasawzy ta mahnô-mahpawzy hro tawhta a chu awpa eima hnei hluh kaw. He
châpaw (article) liana he ta sâthôh rei eimâ chhuah aw.
Sâkhana: Tiama nata hriapasana hro. Mongyuh
officer thokha (pakhona ta Puhpa Locke) ta Marapa he chyhsa thathipa hawhta
maniah ama hmô. Châhrasala, hezy heta mahnô mahpawzy kha ama za hmô pasu leipa
ta he rohtuhpa ta cha ei pachâ. Achhâpa
cha, hlano Marâhpasawzy kha rai thata zâ hria ei ta, kô kha ta noh 365 a ypa
liata noh 300 hlei rai ama hria. Ama raihria chatlupo ta a theilâpa
(productivity) a papua nata papua lei tlyma, ama raihria dâh â thôhnazie ta a
châ nata châ lei tlyma nata ama chichei bialopa amâ tly dâh zy a pha nata pha lei
cha kao nanopa châ sa la, rai hria thlah hapa liata la, ama za hria kaw;
thathipa za châ tiah-râh veih ei.
Labels:
Mara Section
Râh hro Mara (Diaspora Mara)
“Râh hro Mara” tahpa he ta Marapasaw Mara râh
liata pahrâ leipa ta râh hro liata a pahrâpa, khih a sa hawpa, â nua. Râh buana
vâta tlyma, râh riethei sipasa tu vâta tlyma, mopakha khihsa tôhtu rairu tu vâta
tlyma, hmo pha viapa hmô khoh vâta tlyma, râh panyu viapa pawti zy khoh vâta
tlyma, chi hropa lapi/vahpa ta hnei vâta tlyma, sawhkhâ rai vâta tlyma, company
rai vâta tlyma, Abeipa chakaona rai vâta tlyma, sôh tlupa (business) vâta
tlyma, kyh nano nanopazy vâta khizaw chyhsa hluhpi ta ama liahri tlona nata
pina râhzy puasaipa ta râh hro lâ amâ paih tyh.
Labels:
Mara Section
Pakhypi Baona, Chief Guest Baona, etc
Eima râh liata awnanopa pakhypi nata pakhypa
hropazy eima tao dâh a rôhnah kaw bâ. Thokha liata cha eima râh liata chalei
awpa a y leipa Ros pawpi zy taih ta sôh a thy nata a sâh ta hryuhpa ta Kolkata
lâ zy bietapa ta, a hluh thei chaipa nata â ngia thei chaipa ta, stage kawhna
zie padôpa ta ama tawh thei. Pakhypi a patlôtuhpa khih thokha cha a rôhnah thei
chaipa hawhta pakhypi pandal nata byuh hropazy tao awpa ta ama hneina ta â daih
leipa vâta sawhkhâ baona, a eih pachaipa ta Council baona ama hia awpa â ngiah
tyh. NGOzy (MTP, MSO, MChP, etc) chhao ta Council tawhta baona hnabeiseih ei
ta, pakhypi noh khih zy liata Chief Guest ta hruapazy tawhta baona hnabeiseih
pi ta, maniah ama pie cheingei tyh hra. Hezy he hmahsie viana ma, hnôh a sy
viana hri ma tahpa deikua pachâ khi a tloh. Hnôh a sy viana hri ma, eima tahna
chhâpa cha sawhkhâ ta pakhypi a patlotuhpa awnanopazy abaona nata NGOzy abaona
vâta avyuna (corruption) a pôh thei awpa vâta.
Labels:
Mara Section
Ahmawh Y Vei
Hlâno
Mara râh liata “ahmawh” ama tahpa chyhsazy za y ei ta. Ahmawhzy cha chyhsa
tyhpa hawhta za pachâ leipa ei ta, chyhsa pathaih leipa, châhrasala chyhsa a
pasasa theipa nata a thie chhao taihta a thie theipa hmotaotheina ahneipa hawhta
ama pachâ. Chavâta, chysa tyhpa â tahpazy ta ahmawhzy cha za chi kaw tyh ei ta,
â hao chhao a hao ei ta, ama za pathlua kaw tyh. Chyhsa tyhpa nata pathaihpazy
châta cha lapinô nata vahpa châta hnei awpa chi ta za rao veih ei.
Labels:
Mara Section
Ateiparupa (Conspiracy)
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
Ateiparupa
(conspiracy) tahpa heta a lâhâhpa ta châ leipa ta ru lâta âteipa a chakhi. A
lâhâh ta ateipa cha eima pahno khai. Râh kha nata râh kha (chariahpa nata
chariahpa) adyuhpa zy, pôliti py sâkha nata sâkha ateipa zy, etc. Ateiparupa
deikua cha chariahpa nata chariahpa ateina châ leipa ta, pôliti py sâkha nata
sâkha ateina châ hra leipa ta, râh kha chhôh liata chhihtuhpazy âmo nata âmo a
ru lâta ateipa nata nata pôliti py sâkha chhôh liata chhihtuhpazy âmo nata âmo
a ru lâta ateipazy â nua. Awnanopa liata hmahta hrialâhpa nata hrialâhpa a ru
lâta ateipa he hmo a y theipa a châ hra. Sawhkhâ (department nanopazy), NGO,
siku, etc zy liata chhaota âmo nata âmo ateiparuna a y thei hra.
Labels:
Mara Section
Wednesday, June 18, 2014
Krizyna nata Nômâ-Thyukhei
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
N.E.
Parry ta a châbu The Lakhers liata
Marapasawzy ta nômâ (lapinô mâ) eimâ mâ dâh he khizaw liata nômâ â mâ dâh zydua
hry liata a khiakhi (“most complicated”) chaipa châ sala a pangiasa. Â do kaw.
He rohtuhpa cheinei chhaota hmahta pahno ru ei tah chaipa hmo sâkha a châ hra
khiahta cha a chhôh liata a y leipa (Marapa a châ leipa) khôtho chyhsa châta
chhochhi cha pahno rairu kaw awpa hmo a châ tlai. He vâna heta a châ aw; mâ kyh
rei awpa daihti liata chyhsa sopa nata hmo a pahno viapazy ama za hrua cheingei
tyh. Thyukhei kyh he cha a pahno rairu tu vei. Hmô sôhpa nano nanopazy ama
sawchanô nata sietanôzy za pathyukhei tyh ei ta, abei sawchanô thokha cha râh
zy taih ama thyukhei tyh. Nô thyukhei chanô thihsôh cha sawchanôzy eih châ ta,
a hluh vei khiahta cha sawchanô utheipa ta to khai ta, a dychâna lâ â chei
pachhuah laih tyh.
Labels:
Mara Section
Sunday, June 15, 2014
Father’s Day Special
Atanoh (15 June 2014) he
USA nata râh thokha ta Pawzy Noh (Father’s Day) ama hmâ noh châ ta, pawzy nata
paw a kaw awpazy ta he Biehrai ta areipa pawzy maohphaona he a thiehpa ta pahno
heih sih la, a hla pathiehna hnei heih sih la, pha kaw aw.
Labels:
Mara Section
Thaibawi ma Krista Pasaipha hri?
Marapa thâtih rohtuhpa NE Parry nata India râh maw
nochhi awnanopa thâtih rohtuhpa Fredrik Downs zy ta Mara nawh cha ama chheipâh
liata chi hropazy nata Viah-nahzy hlâta ama chanôhnah ama za thai via na ama
tah. NE Parry chhochhi ta cha Mara chapawzy ta chanônah mohnao leipa ei ta,
Mara chapaw a lahpinô atuhpa hmô awpa ama sôh kaw na, tahpa ta rei pâ cheingei
ta, chanô nata chapaw likawh a za vei châhna a yna chi he chi sopa (civilized)
chi châ ei ta, he kao lâ tawhta mopa ta cha Marapa he ama vaw civilized kaw na
a tah.
Labels:
Mara Section
Thursday, June 12, 2014
Ahnei Pahlaopa (Mixed Marriage)
“Ahnei
pahlaopa” taha heta chi hropa nata chi hropa ahneipa a chakhi. He rohtuhpa ta
keima hrotyhpa (experience) khaihna tawhta eima biepipa he pathlâ rei ei chhuah
aw. Eima satlia nota Thomas Paw (Puhpa Pachi Hlychho) ta, “Chi hropa hnei awpa
ei chhuah leina chhâpa la Mara khopheih nata vyhhai chô liata ‘Enga?’ ‘What?’
tah ngâ kaw awpa na ei pasai vei” a tah. A reipa hawh tlai ta ano cha Mara zuah
tlai hnei ta, a sawnah chhao Marapa châna liata sia kaw ei ta, ama thapasa kaw
hra ta, a sawchapawnah chhochhi cha Marapa thapasana nata hmahsiena lâ chhâh
châpaw (article) zy roh pathao haw ei ta, thyutliazy hry liata Mara hlaphôh a
phi thai chaipa py liata amâ hlao ha bâ hra.
Labels:
Mara Section
Wednesday, June 11, 2014
Sa Sô Nga Sô ta Cha-ia Sa Pachâ
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
He Mara
bieso, “sa sô nga sô ta cha-ia sa pachâ,” tahpa he hmialâta eima reipahmaoh
hawpa, “zuneih ki phao ta phao” tahpa nah kha ta amâ hnia kaw. A pachuna chhao
â lyu rô. “Sa sô liah sô ta cha-ia sa pachâpa” tahpa ta chhaota rei tyhpa a châ
hra. Hlâno daihti liata cha Marapasawzy ta cha-ia sa he sa nata nga hmeihseihpa
hawhta za pachâ veih ei. Râh pua daihti nata chavah sie ti zy ta, sa tlyma nga
ama mâh keih vei khiah cha, “cha-iazy chhâ pahao ei suh u” ama tah tyh. “Sa sô
nga sô ta cha-ia sa pachâ” tahpa bieso pachuna he a chyu thei chaina hawhta
tlâh kha tata rei eimâ chhuah khiahta cha, rao awpa hropa ama y lei vâta a tlâh
a châ tu leipazy rao thlah hapa, lâ chhâh a chakhi.
Labels:
Mara Section
Friday, June 6, 2014
Hmâ tlâhpa nata Hlaotlohpa Chyhsazy Hro
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
Einstein ta, tao tyhpa tao
pazao ngâ thlah hana chôta, theilâ (result) nanopa (pha viapa) hnabeiseihpa he
palôh a ki leina ama tahpa cha a châ, tahpa ta a rei. A yzie: Hmo phapa nata theilâ
phapa hmô khoh sai pih ta, chahawhta theilâ phapa hmô thei nawpa ta tao awpa
nata tao dâhzy y ta, eima tao dâh tyhpa tao pazao lymâpa ta theilâ phapa nata
nanopa a pua hlei vei khiahta cha eima tao dâh pa nano awpa a peimawh aw. He he
atahmâhlâ Mongyuh reih ta paradigm shift
(sie dâh thiehpa) tah ei ta, achhuahna a hlaotloh sa la, theilâ phapa nata
nanopazy hmô thei nawpa ta palôh phaozie zy, hmo saizie zy, hmo tao dâh nata
raihria dâh zy nata sie dâh zy pananopa ta hmo pachâna thiehpa nata sie dâh
thiepa tlua ta hmâpa lâ châh â nua.
Labels:
Mara Section
Sunday, June 1, 2014
BOSS PHAPA, BOSS CHHIEPA
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
Eikha
cha eima nô Vânoh Nô ta, “Châbu chalei pahâh kaw chi ta, na chalei chiehpa
zydua he na reih khai haw?” tahpa ta eina hiahri. Kâchhie pâ kawna chôta, “Y, a
chhôh liata khâpa bie ma a y tahpa la ei chalei p’aw nah ta ei moh tyh na”
tahpa ta ei chhy. Hehawhta eima nô bie hiahripa heta châbu he a chalei deita
pahâ leipa ta a rei chhao a tiama via awpa ei châzie eina pahao kaw. Zâkô
November thlapa liata Malaysia râh lâ ei tly nota Kuala Lumpur airport châbu
daoh liata châbu sâkha tlai cha ei mo na la kaw ta, a mâ ru kaw hra sa la,
châbu chalei nawpa nata papua nawpa châta cha a hnei chhôhpa sôh chhao a i
leipa ei châpa hawhta thlai ta ei chalei heih. Robert I Sutton ropa, Good Boss, Bad Boss (New York/Boston:
Business Plus, 2010) châ ta, a zydua ta reih khai mâh leipa na ta, ei rei
chhôhpa khaihna tawhta eima râh liata hyuhtuhpa/chhihtuhpa rai a hria ngâpazy
ta a chu thei awpa eima hneipa thokhazy a chyu tata ei vaw palâsa. Hyutuhpa/Chhihtuhpa
reina ta Mongyuh reih “boss” he eimâ hly chy aw.
Labels:
Mara Section
MUSIC TA ARÂPA: KHAZOHPA A PALYUPALIH AW MA?
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
Atahmâ
hlâta eima râh liata chareipakhyna nata ahmânazy liata music a chatlie thei
chaipa hawhta tô ta, hla chhao sa khao leipa ta a rôhpa ta nôtloh pawtlôh pizy
ta hroh a râ ta a râpa kyh he a pasoh kawpa ta eima pachâ beih tlyma? Eima râh liata
Khazohpa achhyna nata chakaona chi nano nanopazy vaw tla tyh ta: lyna sâhpa
(Maw reih ta “hlim sang”) nata reih thei leipa zy, camping nata crusade-zy
tawhta pachha châ a pahno pasiana pipathina zy, sapa a pielyupa nata hnohsy
thlupa zy, Bethel chakaona zy, siphiah/alei liata pao ta kaw thyu heihpa zy,
hmopiepa chakaona (ngiapâna chitupa nata o pahypa) zy nata music ta arâpa zy.
He ahrana nata chakaona chi nanopazy tawhta a vaw pihpathi hawpa nata a Krizyna
hro a kaw pitloh via hawpazy ama y cheingei aw. Chahawhpa hmo phapazy vâta
alypa a châ kaw nota, pachâ khi a tlohpa hmo deikua sâkha a y. Hehawhpa ahrana
nata chakaona chi nanopazy liata a hlao hawpa nata a hra hawpa hluhpizy hro
liata adona nata raihria tiamana hro hmô awpa a y tu leipa hi!
Labels:
Mara Section
Marapa nata eima Hlaphôh Phoryhpa
(Mara
People and our Poetic Culture)
(He châpaw he Deiva Mara Daily ta a papua haw)
Marapa he hlaphôh (poem) ta bie a reih tyhpa chi (poetic
community) eima za châ. Châropa y hlâ tawh chhaota hla nata phôh zy hmâpa
ta bie za reih tyh pi ta eima zâ chho tyh. Chhâreina (genealogy) chhao phôhpa hawhta pahâh kawpa ta saw nata nawhzy eima
za chho tyh hra. Chavâta Marapasaw hluhpi ta ama pathlatuhzy chhâ hrawh chhâ
kih taih ta ama za reih thei. Hla nata phôh nata chhâreinazy tawhta hlâno Mara
chithâtih (history) hluhpi pahno
theipa ta ama y.
Labels:
Mara Section
Tuesday, May 27, 2014
Mara Thaona Phôhpa tawhta Marapa Chithâtih nata Hro Alaichadaina
(He châpaw he Mara Student Association Kôto Mekazi Mara Deiva 2012 ta a papua)
Marapasawzy
za thaokeina phôhpa ropa cheingei ta hmô thei awpata a y tuachaipa cha NE Parry
ropa The Lakhers châbu liatapa he a
châ thlyu aw. Parry ta hehawhta Mongyuh reih ta kô 1932 liana kha ta a vaw ro:
Long ago,
before the great darkness called Khazohrâh
fell upon the world, men all came out of a hole below the earth. As the founder
of each Mara group came out of the earth he called out his name. Tlôsaih called out, “I am Tlôsaih”; Zyhno called out, “I am Zyhno”;
Hawthai called out, “I am Hawthai”; Sabyh
called out, “I am Sabyh”; Heima
called out, “I am Heima.” Accordingly God thought that a very large number of Maras
had come out and stopped the way. When the Lusheis came out of the hole,
however, only the first to come out called out, “I am Lushei,” and all the rest
came out silently. God, only hearing one man announce his arrival, thought that
only one Lushei had come out, and gave them a much longer time, during which Lusheis
were pouring out of the hole silently in great numbers. It is for this reason
that Lusheis to this day are more numerous than Maras. After all men had come
out of the hole in the earth, God made their languages different, and they
remain so to this day (Parry 1932:4. Parry ta khi moh a ro pado leipazy âdopa
hawhta sopa a châ).
Labels:
Mara Section
Sunday, May 18, 2014
ZUNEIH KI PHAO TA PHAO
(He châpaw he Deiva Mara Daily liata papua hawpa a châ)
“Zuneih ki phao ta phao” (a châh ta “sasu-zuneih
ki phao ta phao”) tahpa Mara bieso he, tovyuh nata châna eimâ pachâ papha leipa
topa nata piepa hawhta eimâ pahno tita a panawhna reihkâh châta hmâ tyhpa a
châ. Khi kha liata awnanopa chhihtuhpa pakha cha a daihti hneina châhki ta he
bie he biehmia châta reih tyh thlyu aw ta, ano ta daihti a vaw châ nahta
satlianah ta a “zuneih ki phao kyh avaw reih heih aw lah y” tah tyh ei ta, he
satlianah chhochhilina bie he a vaw tlô thlah ha tyh thlyu aw. He bieso he zuneihpa,
a kiphao pha ta a rôh ngâsâ thlah hapa, châhrasala a kiphao cha a hmâ awpa
hawhta hmâ thai leipa ta nata hmâ thei leipa ta chakeih nata sahrâh hropazy â
pasiesa thlah ha tyhna tawhta a vaw puapa châ sala pangiasa â chhih. Ramawh
thih â to kawpa liata a chatlie thei chaipa hawhta â râ awpa a ki ta pakhâ haw
ta, chavâta sahrâhpazy ta nao tata ama sie theipa, ano kiphao cheingei ta ano a
paraotuhpa lâta â lie theina lâ chhâh reina a chakhi thei hra.
Labels:
Mara Section
VEIHSEIH PALÔHHÂH
(He châpaw he Deiva Mara Daily liata papua hawpa a châ)
Mara
reih ta “veihseih palôhhâh” eima tahpa he Maw reih ta “tlawmngaihna” ama tahpa
nah heta â hnia kaw. Châhrasala miakhapa châ veih ei. “Veih” nata “seih”,
“palôh” nata “hâh zy he pazao awpa ei ma, pazao lei awpa hri ma, tahpa ei
palalao kaw. He châpaw (article) liata cha “veihseih” nata “palôhhâh” tahpa ta
pazaopa ta biesâ (word) kha ta eima soh aw.
Labels:
Mara Section
SELECTION TEST NATA CHÂ PACHU DÂH
(He châpaw he Deiva Mara Daily liata papua hawpa a châ)
Atakô
Maraland liata sikuzy tawhta py hrawh a khôpa (pass-pa) hluh kaw ei ta, alypa a
châ hmeihseih. Siku thokha liata cha py hrawh liata moropa (regular) tawhta a
ezâhpa zydua ta py hrawh ama khô khai. A ezâhpa zydua ta amâ tâ khai hawna
(fail khai hawna) siku a y leipa lyu ta, a ly â chhih via pachai heih. Achuna
kyh liata eima hmahsie via lymâpa ta â lâ. Pachutuhpazy hnohta alyna bie thata
reih ei suh u!
Chahawhta
eimâ ly kaw nota, siku thokhazy liata regular ta a ezâh thei nata thei lei
thlie nawpa châta atlyna ezâh (selection test) ama hnei ngâ thlâhpa deikua he
pachâ chhie â chhih kaw. Selection test he education dâh ta a pasai leipa
hawhpa pahnopa châ ta. Chahawhta a châ khiahta cha, selection test ahnei tyhpa
sikuzy he dâh a paraopa hawhta pachâ theipa ama châ. Sikuhawti nata nôpawzy ta he
kyh liata reihkah eima pathlie leipa vâta sikuzy he ta selection test he ama
hnei pazao lymâpa a lyu.
Labels:
Mara Section
Subscribe to:
Posts (Atom)